โรคทางจิตเวช วิตกกังวล เครียด นอนไม่หลับ ปวดศีรษะ ไมเกรน สมองเสื่อม ติดบุหรี่ สุรา สารเสพติด ย้ำคิดย้ำทำ แพนิค อาการทางจิต โรคจิตเภท ซึมเศร้า อารมณ์แปรปรวน
การมีสุขภาพจิตที่ดีถือเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า และยั่งยืนสำหรับการใช้ชีวิต อย่างเป็นสุข ขอนแก่นการแพทย์คลินิกคืออีกหนึ่งทางเลือกสำหรับผู้ที่ต้องการค้นหาและพัฒนาศักยภาพในตัวเอง เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มาดูแลและรักษาสุขภาพจิตให้แข็งแรงสมบูรณ์ไปพร้อมกับเรา “การมีสุขภาพจิตดี ชีวีมีสุข”
คนสุขภาพจิตดีเป็นอย่างไร
หลาย ๆ ครั้งเวลาที่เราพูดถึงสุขภาพจิตเรามักรู้สึกเหมือนกับว่าเรารู้ว่าสุขภาพจิตดีเป็นอย่างไรหรือสุขภาพจิตไม่ดีเป็นอย่างไร แต่บางครั้งเมื่อเราต้องตอบคำถามว่าสุขภาพจิตที่ดีหรือคนปกติที่มีสุภาพจิตดี เป็นอย่างไร เรามักจะตอบไม่ถูก จริง ๆ แล้วคำถามนี้ก็เป็นสิ่งที่ตอบไม่ง่ายนักและก็มีคนช่วยคิดกันมาก่อนหน้านี้มากมาย โดยพอสรุปแนวความคิดได้ดังนี้
คนที่ปกติก็คือคนที่มีอะไร ๆ อยู่ในเกณฑ์เฉลี่ย มีความรูสึกนึกคิดและทำอะไรๆได้เหมือนคนทั่วๆไปในสังคมนั้น แนวคิดนี้ก็ง่ายดี แต่ในบางสังคมที่มีสุขภาพจิตไม่ดีหรือมีคนที่มีพฤติกรรมที่มีปัญหาอยู่มาก ๆ เช่น สังคมที่ชอบใช้ความรุนแรง สังคมที่ใช้การฆ่าตัวตายเป็นทางแก้ปัญหา หรือสังคมที่มีการดื่มเหล้ามาก ๆ เราจะถือว่านั่นเป็นสิ่งปกติเพราะคนส่วนใหญ่เป็นอย่างนั้น
คนที่มีสุขภาพจิตดีคือคนที่ไม่ป่วย ไม่มีโรคทางจิตเวช แนวคิดแบบนี้ถือว่าคน ๆ นั้นไม่มีอาการหรือพฤติกรรมที่แสดงออกถึงโรคทางจิตเวช ก็ให้นับว่าเป็นคนปกติที่มีสุขภาพจิตดี แต่ความเป็นจริงสุขภาพจิตดีควรเป็นอะไรที่มากกว่าการไม่ป่วย คนสุขภาพจิตดีนั้นนอกจากจะไม่ป่วยแล้วต้องสามารถมีความรู้สึกเป็นสุข สามารถทำอะไร ๆได้ตามศักยภาพของตนทั้งทางร่างกาย สติปัญญา และอารมณ์ความรู้สึก คนที่หัวดี เรียนเก่ง ไม่ป่วย แต่อยู่กับใครหรือทำงานกับใครก็มีปัญหาไปหมดไม่ถือว่าเป็นคนที่มีสุขภาพจิตดี
สุขภาพจิตที่ดีและที่ไม่ดีเป็นสิ่งเดียวกันแตกต่างกันที่ปริมาณหรือความรุนแรงเท่านั้น ในคนปกติบางครั้งก็มีอาการของโรคทางจิตเวชได้ เช่น บางครั้งเราล๊อคประตูก่อนออกจากบ้านตามปกติแล้วแต่ในใจก็ยังเกิดความไม่แน่ใจจนอดไม่ได้ที่จะกลับมาตรวจดูใหม่ว่าล๊อคประตูแล้วแน่นะ ซึ่งเป็นอาการย้ำคิดย้ำทำ แต่ถ้าอาการนั้นเป็นไม่รุนแรงและเกิดไม่บ่อยจนเกิดปัญหาเราก็ยังถือว่าเป็น พฤติกรรมปกติอยู่
คนปกติที่มีสุขภาพจิตดีคือคนที่ปรับตัวได้ คนที่ปรับตัวได้ดีไม่จำเป็นต้องเป็นคนที่สร้างสรรค์ มีประโยชน์ต่อสังคม หรือเป็นคนดี คนที่สามารถปรับตัวเข้ากับสังคมและสิ่งแวดล้อมได้ สามารถอยู่ได้ สามารถหาความสุขใส่ตัวและหลีกเยงปัญหาต่าง ๆ ได้ ถือว่าเป็นคนที่มีสุขภาพจิตดีตามแนวคิดนี้ สังคมต้องการมากกว่าการมีคนที่ปรับตัวได้มาอยู่รวมๆกัน
คนที่มีสุขภาพจิตดีต้องมีความสามารถที่จะจัดการกับสิ่งแวดล้อมได้ แนวคิดนี้คิดว่าคนที่มีสุขภาพจิตดีควรจะมีความสามารถที่จะเปลี่ยนแปลงสังคม และสิ่งแวดล้อมได้ด้วย ไม่ใช่เพียงแค่สามารถปรับตัวอยู่กับสิ่งแวดล้อมที่มีอยู่ได้ เช่น ถ้าเพื่อนในโรงเรียนชอบแกล้ง คนที่มีสุขภาพจิตดีตามแนวคิดที่ 4 ก็จะทนเอา คอยระวังอย่าให้เขาแกล้งได้ แต่คนที่มีสุขภาพจิตตามแนวคิด (ที่ 5) นี้ควรจะสามารถหาวิธีจัดการให้เขาเลิกแกล้งหรือไม่มาแกล้งได้
คนที่มีสุขภาพจิตดีคือคนที่มีจิตใจที่เข้มแข็ง (good ego strength) คนที่มีจิตใจที่เข็มแข็งจะสามารถทนความเครียดได้มากและจะสามารถจัดการกับสิ่งแวดล้อมได้ดีกว่าคนที่มีจิตใจไม่เข้มแข็ง คนที่มีจิตใจไม่เข็มแข็งนั้นถึงแม้ว่าจะไม่ป่วย ถึงแม้ว่าจะยังปรับตัวได้อยู่ดี แต่ถ้ามีความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหาทางสุขภาพจิตมากกว่าคนที่มีจิตใจเข็มแข็ง
สรุป คนที่มีสุขภาพจิตดีคือคนที่ไม่มีโรคทางจิตเวช มักมีความรู้สึกเป็นสุข สามารถทำอะไร ๆ ได้อย่างเต็มศักยภาพของตนเอง มีความสามารถที่จะจัดการกับสิ่งแวดล้อมและมีจิตใจที่เข็มแข็ง
ชีวิตของคนที่มีสุขภาพจิตดีไม่จำเป็นต้องประสบแต่ความสุขสมหวังไปเสียหมด เพราะชีวิตของเราคงจะยากที่จะราบรื่นไปเสียทุกอย่าง ในขณะที่ชีวิตมีปัญหาคนที่มีสุขภาพจิตดีก็เกิดความเครียดได้และอาจมีอาการบางอย่างของโรคทางจิตเวชได้ เช่น อาการย้ำคิดย้ำทำ อาการวิตกกังวลหรือซึมเศร้า ในขณะที่ชีวิตมีปัญหาคนที่มีสุขภาพจิตดีจะหาทางจัดการกับปัญหาได้โดยใช้ทั้ง เหตุผลและความรู้สึก บางครั้งก็การแก้ปัญหาได้ บางครั้งก็การแก้ปัญหาไม่ได้ แต่ไม่ว่าผลที่ได้จะเป็นอย่างไรโดยรวมแล้วคนที่มีสุขภาพจิตดีจะมีความรู้สึกที่ดีและรู้สึกว่าเป็นสุขมากกว่าเป็นทุกข์
พญ.สิริกุล ใจเกษมวงศ์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญประจำ โรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่นราชนครินทร์
➤ โรคสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ Dementia Alzheimer
➤ เครียด Stress
➤ วิตกกังวล Anxiety disorder
➤ โรคปวดศีรษะ Headache
➤ นอนไม่หลับ Insomnia
➤ โรคซึมเศร้า Major depressive disorder
➤ โรคแพนิค Panic
➤ โรคติดสุรา
➤ โรคจิตเภท Schizophrenia
➤ โรคอารมณ์แปรปรวน ฺBipolar
➤ จิตบำบัด Psychotherapy